Y học hiện đại cũng như y học cổ truyền đã chứng minh tác dụng tốt của mè đen, giúp bổ gan thận, bồi bổ tinh dịch, dưỡng huyết ích khí, làm đen tóc, mịn da, mạnh gân cốt, bổ hư, dưỡng ngũ tạng, thính tai, sáng mắt, rất tốt cho người thiếu máu, tóc bạc sớm, đặc biệt là rất bổ cho người già, sản phụ thiếu sữa.

Đông Tây đều khen

Mè đen còn gọi là hồ ma, du tử miêu, vừng đen, tên khoa học là Sesamum indicum L., thuộc họ vừng (Pedaliaceae). Mè đen được xem là thực phẩm bổ dưỡng cổ truyền. Sách Danh y biệt lục xếp mè là loại thực phẩm thượng hạng. Lý Thời Trân trong Bản thảo cương mục có dẫn lời cổ nhân: “Thời cổ coi mè là tiên dược, ngày nay ít dùng, đâu biết rằng dùng lâu dài rất có ích? Lưu Nguyễn nhập thiên thai, gặp tiên nữ, thấy họ ăn cơm với mè đen, có khi ăn mè thay cho cơm, vậy mè chính là thức ăn của thần tiên vậy”. Trong Thần tiên truyện có truyền thuyết Lỗ Nhĩ Sinh hơn 80 tuổi, chỉ ăn bánh mè mà vẫn trẻ khoẻ, ngày đi hơn 300 dặm mà người nhanh như hươu nai.

Theo y học hiện đại, mè đen chứa nhiều axít béo chưa no (45 – 55%) như sesamin, sesamon, sesamolin, sesamol, axít oleic, axít linoleic, axít palmitic, axít arachic, lecitin, glycerol, vitamin E, PP, axít folic, axít amin và nhiều chất khoáng như đồng, canxi, nhiều sắt, phospho... nên có nhiều tác dụng: dầu mè bôi lên niêm mạc có tác dụng giảm kích thích, chống viêm. Giảm lượng cholesterol trong máu, phòng trị xơ cứng động mạch, phòng ngừa cao huyết áp ở người lớn tuổi. Dầu mè đen giúp nhuận tràng, thông đại tiện, chữa táo bón nhất là ở người già. Phòng chống suy dinh dưỡng do thành phần có nhiều chất dinh dưỡng nên thích hợp cho người già yếu suy nhược, trẻ em suy dinh dưỡng (phối hợp các loại đậu). Bổ khí huyết, làm mịn da, đen tóc giúp trẻ lâu nhờ chứa nhiều sắt và vitamin E, PP.

Cách dùng

Mè đen đãi sạch, rang sơ, tán bột, mỗi ngày ăn 15 – 20g, có thể ăn với cơm, xôi đậu hoặc hoà nước chín rồi uống.

Sản phụ thiếu máu, thiếu sữa: mè đen sao qua, giã nhỏ cho thêm ít muối ăn hàng ngày cho lợi sữa. Ăn chung với cơm hoặc nấu cháo nếp.

Táo bón ở người già và trẻ em: mè đen sao tán bột 1 – 2 muỗng canh, trứng gà một quả đổ nước sôi trộn đều, thêm ít mật ong rồi uống.

Chữa tóc bạc sớm: mè đen, táo nhục đồng lượng, sấy khô tán bột, vò thành viên nhỏ mỗi lần uống khoảng 20 viên, ngày hai lần, sáng và tối.

Bỏng nước sôi nhẹ: lấy mè đen giã nát đắp lên chỗ bỏng sẽ thấy mát ngay, hoặc thoa một lớp mỏng dầu mè ngay lên vết bỏng...

Chú ý, do tính nhuận trường của mè nên người bụng yếu hay bị tiêu chảy không nên dùng.

DS Lê Kim Phụng
(nguyên giảng viên khoa y học cổ truyền,
đại học Y dược TP.HCM)

Năm lý do bạn không thể tập trung

Bạn vừa rời khỏi văn phòng và ngay lập tức quên ngay thời hạn hoàn thành công việc mà sếp vừa đặt ra cho bạn. Bạn cầm chìa khóa trong tay nhưng bạn vẫn loay hoay đi tìm nó?

Nếu bạn lâm vào những tình huống như vậy, có thể tâm trí bạn đang lang thang đâu đó. Sau đây là năm lý do hàng đầu khiến bạn mất tập trung

1. Thiếu vitamin hoặc giảm hormone
Sự đãng trí có thể là dấu hiệu cảnh báo sự thiếu hụt một loại vitamin hoặc sự sụt giảm hormone đáng kể nếu bạn cũng cảm thấy kèm theo cơn mệt mỏi bất thường.

Chẳng hạn, sự giảm hoạt động của tuyến giáp (tức là hàm lượng hormone ở tuyến giáp quá thấp) có thể là nguyên nhân của sự đãng trí. Tiến sĩ Robert Orford, chuyên gia tư vấn ở Phòng Y khoa phòng ngừa của bệnh viện Mayo tại thành phố Scottsdale (bang Arizona, (Mỹ) nói: “Nếu hormone tuyến giáp sụt giảm, quá trình trao đổi chất sẽ chậm lại, làm giảm lưu lượng máu và chức năng tế bào trong các bộ phận khác nhau của não. Thiếu vitamin B12 và bệnh thiếu máu có thể gây ra những triệu chứng tương tự. Hầu hết mọi người đều nhận được đầy đủ vitamin B12 trong khẩu phần ăn hàng ngày. Tuy nhiên, nếu bạn đang bị một số bệnh như bệnh Crohn (viêm ruột khu trú), cơ thể bạn sẽ khó hấp thu được vitamin B12. Trong trường hợp này, bạn nên đi khám bác sĩ và hãy liệt kê ra các thay đổi về sức khỏe để bác sĩ có thể truy tìm nguồn gốc của tình trạng thiếu tập trung của bạn.

2. Triệu chứng của thời kì tiền mãn kinh Chứng thiếu tập trung cũng thường xuất hiện ở những phụ nữ đang đang tiến dần về những năm cuối cùng có thể sinh em bé. Thiếu tập trung có thể báo hiệu thời kỳ tiền mãn kinh khi các chu kì kinh nguyệt trở nên không đều đặn và khi hormone sinh dục nữ estrogen giảm xuống. Tiến sĩ Kimberly Pearson, bác sĩ khoa tâm thần ở Trung tâm Sức khỏe tâm thần phụ nữ của Bệnh viện Đa khoa Massachusetts (Mỹ) cho biết thiếu tập trung là một trong những triệu chứng phổ biến nhất ở phụ nữ đang trong thời kì tiền mãn kinh. Rất nhiều phụ nữ trong thời kì tiền mãn kinh cho biết họ cảm thấy đầu óc hay lơ mơ. Nếu bạn cảm thấy các dấu hiệu của thời kì tiền mãn kinh như vã mồ hôi đêm, khô âm đạo, hãy cân nhắc sử dụng liệu pháp thay thế hormone để tránh mất tập trung.

3. Do tác dụng phụ của thuốc
Các thuốc chống trầm cảm có thể tạo ra tác dụng phụ, ảnh hưởng đến tâm trạng và sự tập trung khi bạn tiếp tục hoặc ngưng sử dụng chúng. Các thuốc kháng histamine, thuốc giảm đau và thuốc chống lo âu có thể gây ra tình trạng uể oải kéo dài. Các thuốc chống trầm cảm và một số loại thuốc khác có thể khiến đầu óc ban mụ mẫm. Những bệnh nhân uống thuốc hạ mỡ máu statin thỉnh thoảng có cảm giác thiếu sự minh mẫn. Bạn hãy viết ra những loại thuốc bạn đang sử dụng hoặc mới ngưng sử dụng trong thời gian gần đây. Sau đó, bạn hỏi bác sĩ xem có loại thuốc này gây ra các vấn đề đối với trí nhớ của bạn hay không khi bạn tiếp tục dùng hoặc ngưng dùng, hoặc sử dụng chúng với các loại thuốc khác để nhận được lời khuyên từ bác sĩ.

4. Nghiện thuốc lá
Bạn nên biết rằng nếu bạn càng hút thuốc nhiều thì chất xám (thành phần quan trọng cấu thành hệ thần kinh trung ương) của bạn sẽ càng mất nhiều. Điều này sẽ ảnh hưởng đến mức độ tập trung của bộ não của bạn. Bạn bỏ thuốc càng sớm thì bạn càng có nhiều cơ hội duy trì khối chất xám và mức độ tập trung của bạn. Khi bạn đang trong quá trình cai thuốc, có thể bạn hơi mất tập trung khi làm việc. Tuy nhiên, đây chỉ là một tác dụng phụ trong quá trình bỏ chất nicotine chứ không phải nicotine giúp bạn tập trung hơn.

5. Khẩu phần ăn quá kém chất lượng
Phó giáo sư khoa vận động học Laura Middleton ở Đại học Waterloo ở TP Ontario (Canada) cho biết những gì bạn ăn có thể tác động đến sự minh mẫn của trí óc. Những thói quen ăn uống không lành mạnh có thể làm gia tăng nguy cơ béo phì, cao huyết áp, mỡ máu cai và các căn bệnh liên quan có thể tác động xấu đến chức năng nhận thức của bộ não. Bệnh béo phì cũng khiến bạn khó cảm thấy năng động, một điều cần thiết cho sức khỏe của bộ não. Phương châm của Middleton là loại thức ăn nào tốt cho hệ thống tim mạch của bạn thì cũng tốt cho bộ não của bạn. Do vậy, lời khuyên dành cho bạn là bạn nên ăn khẩu phần có nhiều cá, rau quả và giảm lượng thịt, các thực phẩm chế biến và chất béo bão hòa. Nếu bạn có thể cắt giảm thức ăn kém bổ dưỡng và đồ ngọt, điều thần kì có thể xảy ra: Chứng đãng trí, mất tập trung và những cơn suy sụp sinh lực sẽ tan biến.

Y Minh